مستند ۱۰ قسمتی «سرطان اجتماع» کاری مشترک از موسسه اندیشه شهید آوینی، مرکز هنری رسانه‌ای نهضت و شبکه مستند سیما از ۱۷ مرداد ماه روی آنتن رفت و هر شب حوالی ساعت ۲۰ از شبکه مستند سیما پخش می‌شود.

مجموعه مستند «سرطان اجتماع» در حوزه‌های خصوصی‌سازی، نظام سلامت، قوانین شهرداری، زمین، گمرگ، سوخت و … به بررسی پرونده‌های واقعی می‌پردازد تا از طریق مرور جرائم به شکلی جزئی‌تر، به اتفاقات رخ داده در نظام اقتصادی کشور توجه شود. این مجموعه در هر قسمت ضمن بررسی پرونده‌های واقعی، به ردیابی فرآیند معیوب رخ داده با حضور کارشناسان و ارائه راهکار خواهد پرداخت.

محسن اسلام زاده، کارگردان مستند سرطان اجتماع، درباره سوژه‌های بررسی شده در این مجموعه مستند، گفت: مستند سرطان اجتماع به مبارزه موثر با مفاسد اقتصادی می‌پردازد و اعتقاد دارد که مبارزه درست با مفاسد اقتصادی باید در جایی اتفاق بیفتد که فرایند‌ها و حفره‌های ساختار اداری اصلاح شود تا مفاسد اقتصادی تولید نشود که بعد‌ها بخواهیم با آن مبارزه کنیم. زیرا زمانی که یک فساد اقتصادی شکل می‌گیرد تعداد زیادی از ضابطین قضایی و دستگاه قضایی کشور باید درگیر شوند تا با آن فساد مبارزه کنند. 

کارگردان مستند سرطان اجتماع افزود: طبیعتا با ظرفیت محدودی که کشور در دستگاه قضایی و ضابطین قضایی دارند و سال‌های سال تنفس‌هایی به مفسدین می‌دهد تا با لابی کردن و وجه مثبت نشان دادن از شخصیت خودشان، بتوانند نفسی بکشند و بتوانند اعمال نفوذ کنند.

اسلام زاده در رابطه با فساد‌های متعدد از یک مسیر، اذعان کرد: ما باید به دنبال راهکاری بهتر باشیم. درست است که باید با مفسد اقتصادی برخورد جدی صورت بگیرد و فرد دادگاهی و محاکمه شود ولی زمانی که از یک مسیر چندین فساد شکل گرفته است، باید این مسیر را شناسایی و ترمیم کنیم. 

اسلام زاده درباره چرایی قبول این سوژه برای ساخت مستند گفت: مستند سرطان اجتماع بر اساس یک دغدغه شخصی شکل گرفته است و سال‌های طولانی به دنبال این بودم که درباره مفاسد اقتصادی کار کنم، اما به دنبال یک اثر تاثیر گذار در این زمینه بودم. هر پروژه‌ای را در این مدت قبول نمی‌کردم تا اینکه دو مقاله از دو مرکز پژوهشی به دست ما رسید که درباره گلوگاه‌های فساد و راهکار‌های مقابل با آنها بود.

 وی دررابطه با پرونده‌هایی که به هر دلیلی امکان کار کردن بر آن وجود نداشت، گفت: پرونده‌هایی بود که مجبور شدیم آ ن‌ها را حذف کنیم. برخی از این پرونده‌ها را به دلیل آنکه در مستند از لحاظ فرمی فضای کافی نداشتیم، حذف کردیم، برخی پرونده‌ها را هم، چون درباره شان خیلی بحث بود و ما خودمان نمی‌دانستیم حق را باید به چه کسی بدهیم، در مستند نیاوردیم.

اسلام زاده با اشاره به نحوه ارتباط گرفتن مردم عادی با مستند‌های اقتصادی، بیان کرد: البته ما از ابتدا مهم‌ترین مسئله مان این بود که به زبان رسانه ملی و زبان مردم عادی که پای تلویزیون می‌نشینند، مباحث را ترجمه و تفسیر کنیم. همچنین سعی کنیم زیاد تخصصی حرف نزنیم و ربط مباحث اقتصادی را به زندگی مردم بگوییم تا آن‌ها با مستند ارتباط برقرار کنند. درواقع یکی از مهم‌ترین کار‌هایی که یک فیلم ساز باید انجام دهد، این است که موضوع مدنظرش را به شکل همه فهم مطرح کند، چون اگر قرار باشد تخصصی حرف بزند، باید کارش را در قالب پایان نامه و در جایی دیگر ارائه دهد.

اسلام زاده در پایان اذعان داشت: در پایان سعی کردیم در این مستند دغدغه مندانه وارد شویم و درد مردم را فراموش نکنیم و مستقیما در رابطه حفره‌هایی که در نظام اقتصادی و سیستم اداری ایجاد شده است و حق مردم را ضایع می‌کند حرف بزنیم.

در این جنس مستند‌ها چالش یک امر طبیعی است

محمود عزیزی، نویسنده مجموعه مستند سرطان اجتماع با اشاره به معضلات و موانع تولید این مستند،گفت: طبعا تولید این مجموعه مستند کار مشکلی بود. چون در هر قسمت با انبوهی اطلاعات جدید مواجه بودیم که ابتدا خودمان باید آن را فهم می‌کردیم.

وی با اشاره به سختی کار در برخورد با ممیزی‌ها، افزود: چالش کار این بود که نمی‌دانستیم چطور این کار را باید طراحی کنیم که با ممیزی‌های مختلف مواجه نشود. درعین حال مخاطب از شما انتطار دارد حقیقت هر قصه در موضوع سواستفاده یا اختلاس را بگویید. کار ما مثل راه رفتن روی یک طناب نازک بود که هر لحظه امکان داشت سقوط کنیم.

عزیزی با اشاره به پیش تولید این مجموعه مستند، بیان کرد: من در جریان پیش تولید بودم. از حدود سال ۹۸ پیشنهاد اولیه طرح شد که تا زمانی که به تولید برسیم طبعا صرف پژوهش شد. از کتاب‌ها که در خصوص این حوزه تولید شده تا گفتگو‌هایی که با چهره‌هایی اصلی در ابن پرونده‌ها باید انجام شود. شنیدن برخی از پرونده‌ها خودش زمانی نیاز داشت که آن را هضم کنیم. 

نویسنده مجموعه مستند «سرطان اجتماع» با اشاره به چالش‌های نظارتی، یادآور شد: در این جنس مستند‌ها چالش یک امر طبیعی است. بار‌ها و بار‌ها از سوی بخش‌های نظارتی اصلاحاتی برای پروژه رخ داد که تلاش ما این بود که با گفتگو تلاش کنیم جذابیت کار کاهش نیابد.

 محمود عزیزی، در رابطه با شکایتی که از عوامل تولید این مجموعه مستند شده بود، گفت: بعد از پخش یکی از قسمت‌ها که مربوط به یکی از مفسدین اقتصادی بود، به ما خبر رسید که شکایتی از عوامل تولید طرح شده است. در حالی که ما تلاش کردیم فقط براساس اسناد منتشر شده عمومی که دراختیار هر کس می‌تواند باشد، ماجرا را روایت کنیم.

مردم یاد بگیرند که در برخورد با فساد کجا را باید نشانه بگیرند

یاسر قدسی، نویسنده و راوی مستند سرطان اجتماع، درباره این مجموعه مستند گفت: یک خبرنگار، مستندساز و یا راوی شکل کار متفاوتی نسبت به این مدل مطالبه گری دارد. یک خبرنگار یا مستندساز روایت آنچه که هست را انجام می‌دهد و بر مبنای اینکه این شرایط را روایت می‌کند، شاید مطالباتی در جامعه و مخاطبان شکل بگیرد.

نویسنده و محقق مستند «سرطان اجتماع» با اشاره به اینکه در مساله فساد، شناخت آن و نه برخورد با مصادیق اهمیت دارد تشریح کرد: حالا باید ببینیم مخاطبان ما چه کسانی هستند. در درجه اول خود مردم هستند؛ در برخی مستندها، گزارش‌ها و روایت‌ها شاید مسئولین باشند؛ اما اینجا طرف ما مردم هستند تا مردم یاد بگیرند که در برخورد با فساد کجا را باید نشانه بگیرند. ما به دنبال این بودیم که در مساله فساد به مردم بگوییم اگر در این مساله به دنبال برخورد با فلان شخص بودید، شما با فساد حداقلی برخورد کردید و مساله بزرگ‌تر این است که نهاد فساد اصلاح شود.

راوی مستند «سرطان اجتماع» گفت: علاوه بر این قسمت که در مخاطب و مردم مطالبه ایحاد می‌کند؛ در قسمتی دیگر بخشی از مردم به این نتیجه رسیدند که فساد در کشور زیاد است، اما وقتی در کلان نگاه می‌کنیم اتفاقا فساد در کشور زیاد نیست؛ بلکه وقتی کلان نگاه کنیم و بدانیم که فساد یک سیستم دارد و امکان دارد بار‌ها تکرار شود، نباید سوء تفاهم نسبت به حاکمیت پیدا کنیم.

وی افزود: در واقع فساد یک اژد‌های هفت سری است که باید با شناخت نهاد آن فساد با آن برخورد کرد.